Muslimanski pronalasci kojima se i danas koristimo

artcamera.jpg artcamera.jpg

    Od kafe do čekova i trodijelnog obroka, Arapi su svijetu donijeli mnoštvo inovacija. Istraživač Paul Vallely je zabilježio neke od najvažnijih pronalazaka i pronalazača koje vam donosimo u nastavku.

 

Kafa

kahva1.jpgPriča kaže da je Arapin koji se zvao Khalid tjerajući svoje koze u Kaffa regiji u Etiopiji primjetio kako njegove životinje postanu živahnije nakon što pojedu određene bobice. Pokiselio je te bobe u vodu i tako napravio prvu kafu. Rekord u uvozu kafe ima Jemen gdje sufisti piju ovaj napitak po cijelu noć kako bi ostali budni i molili se u posebnim prilikama. Krajem 15. stoljeća kafa je stigla u Meku i Tursku, a odatle u Veneciju 1645. U Englesku je dovezena 1650. gdje je Turčin Pasqua Rosee otvorio prvu prodavnicu kafe u Lombard ulici u Londonu. Naziv potiče od arapske riječi qahwa, koju su Turci nazvali kahve, Talijani caffé, a Englezi coffee.

 
Kamera sa staklenim sočivima

Antički Grci su imali teoriju po kojoj naše oči emituju zrake kao laser i na taj način nam omogućavaju da vidimo. Prva osoba koja je shvatila da svjetlost ulazi u oko bio je arapski matematičar, astronom i fizičar Ibn al-Haitam u 10. stoljeću. On je izumio prvu kameru sa sočivima od stakla nakon što je primjetio način na koji svjetlo ulazi kroz rupu u prozoru. Što je manja rupa, to je bolja slika, zaključio je on i izumio Cameru Obscuru (na arapskom "qamara" označava tamnu privatnu sobu).

Šah

sah.jpgJedna vrsta šaha prvo se igrala u Indiji, ali igra kakvom je danas znamo razvijena je u Perziji. Odatle je i raširena na zapad, u Evropu (prvo u Španiji u 10. stoljeću), a onda i na istok, u Japan.
 

Padobran

Hiljade godina prije braće Wright arapski poeta, astronom, muzičar i inžinjer Abbas ibn Firnas napravio je nekoliko pokušaja u konstruisanju leteće mašine. 852. godine je skočio sa minareta Velike džamije u Kordobi koristeći labavo učvršćen ogrtač pojačan drvenim dodacima. Nadao se da će poletjeti kao ptica, ali nije. Ipak, ogrtač je usporio njegov pad i tako je nastao preteča današnjeg padobrana. Probni letač zaradio je tek nekoliko manjih povreda.

875. godine bilo mu je 70 godina kada je usavršio spravu i skočio sa planine. Odletio je na značajnu visinu i ostao tako oko deset minuta, ali je potom ipak pao jer je izostavio jedan "mali" detalj – naime, njegov izum nije imao nikakav mehanizam za prizemljivanje.

Bagdadski međunarodni aerodrom kao i jedan mjesečev krater nose ime ovog velikog čovjeka.

Šampon

Pranje i kupanje su presudni religijski zahtjevi kod muslimana te su zato još davno izumili odličan recept za sapun, a takvi se koriste i danas. Antički Egipćani imali su izvrstan sapun, a takođe i Rimljani koji su ga više koristili kao pomadu. Ali Arapi su bili ti koji su iskombinovali ulja, sodium hidroksid i razne arome, naprimjer majčinu dušicu. Ono što su Arapi posebno zamjerali križarima je što se nisu prali. Šampon je u Englesku donio biznismen koji je 1759. otvorio banju u Brightonu i zakazao "šamponiranje" kralju Džordžu IV i Wiliamu IV.

Rafiniranje

Destilacija, odnosno razdvajanje tečnosti uslijed razlika u tačkama na kojima ključaju izumljena je oko 800. godine. Otkrio ju je Jabir ibn Hayyan, kao i mnoge druge procese i aparate koji se i danas koriste – fluks, kristalizacija, destilacija, purifikacija, oksidacija, isparivanje i filtracija. Svijetu je donio i parfeme i alkoholni špirit (iako je muslimanima zabranjeno piti alkohol).

Ibn Hayyan se smatra začetnikom moderne hemije.

Šiljati svodovi

dvorac.jpgVisoki šiljati svodovi su karakteristični za evropske katedrale u duhu Gotike, ali potiču iz islamske arhitekture. Građevine ovakvog oblika bile su čvršće od onih okruglog oblika koje su preferirali Rimljani i Normani, a takođe su dozvoljavali i visočije, kompleksnije i grandioznije zahvate u gradnji. Rebrasti svodovi, prozori u obliku ruže i tehnike izrade kupola takođe potiču od Arapa. Mnogi evropski dvorci građeni su u stilu arapskih, a arhitekt koji je projektovao zamak Henrija V bio je Arapin.

Hirurgija

Mnogi moderni hirurški instrumenti imaju potpuno isti dizajn kao oni koje je u 10. stoljeću koristio al-Zahrawi. Njegovi skalpeli, pile, pincete, makaze i oko 200 drugih instrumenata primjenjuju su u modernoj hirurgiji. U 13. stoljeću jedan drugi arapski naučnik, Ibn Nafis opisao je način na koji cirkuliše krv i to 300 godina prije nego je William Harvey to otkrio. Arapski doktori otkrili su anestetike kao što je opijum, ali i alkoholne mješavine, te razvili postupke regulisanja očne mrene koji se koriste i danas.

Vjetrenjača

Vjetrenjače su izumljene 634. godine u Perziji gdje su korištene za mljevenje žita i navodnjavanje. U pješčanoj Saudijskoj Arabiji, kad presuše sezonski potoci, jedini izvor energije bio je vjetar koji je odmjereno puhao u jednom smjeru mjesecima. Vjetrenjače su, dakle, otkrivene 500 godina prije nego se prva takva sprava pojavila u Evropi.

 
Vakcinacija

Ovu tehniku nisu izumili Jenner i Pasteur nego Arapi koji su je preko Turske donijeli u Evropu. Tačnije, donijela ju je supruga engleskog ambasadora koja je 1724. posjetila Istanbul. Djeca u Turskoj bila su vakcinisana protiv boginja bar 50 godina prije nego je zapad to izumio.

Nalivpero

Izumljeno je 953. za egipatskog sultana koji je zahtjevao pero koje neće prskati po njegovom odijelu i rukama. Imalo je rezervoar sa tintom, a na vrhu je tinta ravnomjerno isticala kad bi se okrenulo prema dole, baš kao kod modernih nalivpera.

Numeričko brojanje

Ovaj sistem koji je u upotrebi svuda na svijetu ima vjerovatno indijsko porijeklo, ali su stil brojeva izumili arapski matematičari al-Khwarizmi i al-Kindi oko 825. godine. Algebra je dobila ime po knjizi al-Khwarizmija koja se zvala Al-Jabr wa-al-Muqabilah, a mnogi od njenih dijelova se još uvijek koriste. Rad arapskih matematičara predstavljen je Evropi 300 godina poslije, a to je učinio italijanski matematičar Fibonacci. Algoritmi i veliki dio teorije trigonometrije potiču iz arapskog svijeta.

Supa

supa.jpgAli ibn Nafi, poznatiji kao Ziryab (Kos), došao je iz Iraka u Kordobu u 9. stoljeću i sa sobom donio koncept pravljenja trodijelnog obroka koji je sadržavao supu nakon koje se jela riba ili meso, a na kraju voće i orasi. Donio je i kristalne čaše koje je prethodno otkrio Abbas ibn Firnas.

 
Æilimi

Zahvaljujući arapskim tehnikama tkanja, razvoju hemije, kao i osjećaju za mustru i ukrase, tkanje ćilima bi se moglo nazvati osnovom arapske umjetnosti. Dok ovaj izum nije stigao u Evropu, evropski podovi su bili manje-više ogoljeli. Zato su Evropljani arapske ćilime vrlo brzo prihvatili.tkanje.jpg

Plaćanje čekovima

Moderni čekovi potiču od arapskih saqq-ova, pismenih zavjeta za plaćanje robe kad ona bude dostavljena. Tako su se izbjegavali problemi nošenja novca preko opasnih teritorija. U 9. stoljeću arapski biznismeni su u Kini unovčavali čekove ispisane u banci u Bagdadu.

Okrugli oblik planete Zemlje

Od 9. stoljeća naovamo arapski naučnici su prihvatili učenje astronoma Ibn Hazma koji je utvrdio da je zemlja okrugla. To je bilo 500 godina prije nego je sam Galileo došao do istog zaključka. Proračuni arapskih naučnika bili su do te mjere precizni da su već u 9. stoljeću izmjerili obim Zemlje tvrdeći da iznosi 40.253,4 km, čime su pogriješili tek nekih 200 km.

Raketa i torpedo

al_hambra.jpgKinezi su pronašli barut koji su koristili u svojim vatrometima, ali Arapi su shvatili da se od tog prvotnog praha može stvoriti tvar koja će se koristiti u vojne svrhe. Do 15. stoljeća izumili su rakete koje su zvali "samopokrećuće jaje", a torpedo "samohodna kruškolika bomba".

Vrtovi

Srednjovjekovna Evropa imala je kuhinje i vrtove sa biljkama, ali su Arapi bili ti koji su razvili ideju vrtova kao mjesta ljepote i meditacije. Prvi vrtovi za kraljevska uživanja u Evropi su otvoreni u 11. stoljeću u Španiji koja je tad bila pod arapskom vlašću. U tim vrtovima uzgajani su karanfili i tulipani. 

 
(Sarajevo-x.com)
Podijeli