Zapis o porušenim sanskim džamijama (Uz 07. maj – “Dan džamija”)
U toku agresije na našu Domovinu, u periodu od aprila 1992. do oktobra 1995. godine pripadnici Vojske republike srpske, kao i pripadnici Hrvatskog vijeća obrane u potpunosti su porušili ukupno 614 džamija.
U Sanskom Mostu su, planskim djelovanjem na osnovu odluka Kriznog štaba tzv. “Srpske opštine Sanski Most” naše dojučerašnje komšije miniranjem, granatiranjem i paljenjem porušili sve džamije, njih ukupno 27, kao i 3 mekteba, 1 turbe i Musallu u Donjem Kamengradu.
U tekstu donosimo podsjetnik o rušenju nekih od džamija na području Sanskog Mosta.
HAMZIBEGOVA DŽAMIJA U SANSKOM MOSTU Srušena je 27.maja 1992. godine.
Bila je to potkupolna džamija sa betonskom munarom koja je imala jednu šerefu. Na nadulazu su, ispred velike kupole, bile izgrađene još tri male kupole. Njena izgradnja je završena 1980. godine kada je i svečano otvorena.
Srpske vlasti su naredbom Kriznog štaba tadašnje “Srbske opštine Sanski Most” izdale naredbu da se 02.juna 1992. godine miniranjem sruši gradska Hamzibegova džamija. Istom naredbom određeno je da postavljanjem eksplozivnih sredstava za rušenje Hamzibegove džamije rukovodi izvjesni Mile Crnomarković, te je istom naredbom određeno i preduzeće koje će ukloniti sve tragove džamije zajedno sa nišanima iz džamijskog harema.
DŽAMIJA U TOMINI U julu 1992. godine ista je porušena od komšija Srba. Po svjedočenju džematlije Tife Midžana, prvo miniranje džamije bilo je oko ponoći. U tom miniranju munara nije skroz uništena, a džamija u potpunosti srušena. Agresor je u oktobru ponovno došao u selo i u sred dana srušio ostatke oštećene munare.
DŽAMIJA U DŽEMATU OKREČ: Ova džamija je u više navrata bila meta dušmanskih nasrtaja. 01. 08. 1992. godine je zapaljena zajedno sa imamskom kućom. 05.05.1993. godine je minirana munara džamije kada je minaret pao prepolovljen preko džamijskih ruševina, da bi dušmanin, po treći put, 07.08.1993. godine, uz velike količine eksploziva, do temelja je uništio.
DŽAMIJA U DŽEMATU DOŠCI-G.KAMENGRAD Srpski zločinci su je srušili miniranjem 27.marta 1993. godine, u 19:15 minuta. Prema svjedočenju mještana, od ogromne količine postavljenog eksploziva, na mnogim okolnim kućama su popucala stakla na prozorima. Mještani ovog džemata su u haremu novosagrađene džamije sačuvali materijalni dokaz rušenja njihove džamije u vidu dijela porušenog minareta, sa pisanom porukom na ploči na kojoj je uklesano: “Sagrađena god. 1966, a srušena 27.03.1993. u 19.15h od strane komšija Srba. Ovaj ostatak minareta neka služi budućim pokoljenjima
kao vječna pouka!”
DŽAMIJA U SK. VAKUFU srušena i zapaljena u junu 1992. godine.
DŽAMIJA U NAPRELJU 30. jula 1992. godine komšije-Srbi su džamiju u Naprelju zapalili. Dva mjeseca kasnije, tačnije, 10.oktobra minirali su i eksplozivom srušili preostalu betonsku munaru.
DŽAMIJA U DŽEMATU ŠEHOVCI srušena je u kasnim noćnim satima kada su zlotvori iz reda srpskog naroda ušli u džamiju i unutar nje, kao i oko temelja munare postavili eksploziv sa tzv. sporogorećim štapom. Samo par trenutaka nakon što su se autom udaljili, džamija sa vitkom munarom je pretvorena u gomilu kamenja.
DŽAMIJA U TRNOVI Dušmani su je, u granatiranju džemata 26. maja 1992. godine oštetili, da bi je u oktobru iste godine dodatno i zapalili.
U ovom džematu se nalazilo i jedno turbe koje su komšije Srbi također u protekloj agresiji minirali.
DŽAMIJA U POBRIJEŽJU je srušena 28.07.1992. godine. U ovom džematu je također ostavljen materijalni dokaz rušenja, sa pločom na kojoj je kratko ugravirana poruka “DŽAMIJU SRUŠILI KOMŠIJE SRBI.”
DŽAMIJA U DŽEMATU VRŠE bila je izgrađena od kamena, a drveni minaret je izlazio iz krova džamije. Srbočetnički zlotvori su je srušili pred kraj agresije, bježeći sa ovoh prostorima pred oslobodiocima, borcima Armije R BiH.
NOVA DŽAMIJA U DONJEM KAMENGRADU srušena je planskim miniranjem, kao i većina ostalih sanskih džamija, u ljeto ’92. godine. Prilikom miniranja munara je u potpunosti uništena kao i džamija čije je impresivno kubbe ostalo u jednom dijelu, a način na koje se urušilo je podsjećalo kao da je ‘palo’ na sedždu.
DŽAMIJA U HUSIMOVCIMA porušena je u julu 1992. godine na način da je minirana postavljanjem eksploziva. Prilikom miniranja, minaret džamije je pao prepolovljen preko džamijskog kubbeta, a na samoj džamiji od posljedica miniranja nastale su četiri velike rupe na četiri njena ugla, gdje je eksploziv bio postavljen.
DŽAMIJA U HRUSTOVU je zapaljena upadom pripadnika VRS-a u ovo selo 31. maja 1992. godine, kada su u jednom danu pobili i 188 mještana ovog džemata.
DŽAMIJA U DŽEMATU ČAPLJE Svečano otvorena 1988. godine. Bila je to potkrovna džamija, dimenzija 11×14 metara sa betonskom munarom koja je bila visoka 42 metra i imala dvije šerefe. Nažalost, ni ova kao ni ostale sanske džamije nije dugo služila njenim vjernicima. Dušmani su je minirali 04.08.1992. godine, u 23:00h. Nekoliko dana nakon miniranja došli su ponovno u selo prisilivši mještane da do zemlje štemaju ostatke njihove porušene džamije. Mještani su se potrudili da konzerviraju ostatak temelja porušenog minareta od stare džamije. Na istom je uklesan zapis:
„Zločinačkom mržnjom porušena u avgustu 1992. godine. Neka vječno stoji kao podsjetnik budućim generacijama ne na zlo, već na vječnu budnost da zlo se ne ponovi. Neka vječno stoji kao opomena rušiteljima da ubijanjem naših svetišta ne mogu ubiti život i postojanje, već naprotiv, svojim nedjelima samo učvršćuju našu odlučnost da čuvamo Bosnu zemlju pradjedovsku i vjeru islamsku.“
DŽAMIJA U STAROM MAJDANU je bila svečano ovorena 1973. godine (St. Majdan je imao nekoliko džamija, a ova je prvi put izgrađena 1683. godine). Imala je četverovodni krov, te zidanu munaru visoku oko trideset metara. Ova džamija je vjernicima služila do agresije kada su je srpski zločinci minirali u ljeto 1992. godine. Predstavnici srpskih vlasti su nakon rušenja natjerali muslimane Majdana da ručno očiste ruševine džamije i odvezu ga na smetljište.
NEIZGRAĐENA DŽAMIJA U NOVOM NASELJU Mještani Novog naselja (nekadašnje Haliovića brdo) su 1987. godine počeli sa izgradnjom svoje nove džamije, dimenzija 9×12 metara. Do početka agresije uspjeli su izgraditi samo molitveni dio sa četverovodnim krovom, bez munare, ali ni on nije bio pošteđen zločinačkih divljanja. 29. oktobra 1992. godine džamija je minirana, pri čemu je znatnije oštećena, ali ne i do temelja uništena.
DŽAMIJA U DŽEMATU MODRA Izgradnja ove džamije je započela 1990. godine i nije bila završena do izbijanja agresije. Temelji džamije bili su 13×11 metara. U ljeto 1992. godine je zapaljena i većinski devastirana.
MEJTEF U BARTIKOVCIMA Mejtef (mekteb) je bio dimenzija 7×8 metara, izgrađen od kamena i šepera. Nalazio se na malom brežuljku u vrhu sela. Na njemu su bili mali prozori, oblikovani u tradicionalnom bosanskom stilu.
Ovaj mekteb je služio muslimanima Bartikovaca sve do proljeća 1993. godine, kada ga srpski zločinci spaljuju i ruše.
MUSALLA U D. KAMENGRADU U protekloj agresiji na BiH Fatihova musalla, kao simbol dolaska islama na ove prostore, pretrpjela je znatna oštećenja. Prilikom pokušaja srpskih zločinaca 1992. godine da eksplozivom unište najstariji dokaz postojanja muslimana na ovim prostorima, porušena je olovna kupola, a drveni stubovi su urušeni.
MEJTEF U DEMIŠEVCIMA Bio je manjih dimezija, četverovodnog krova iz kojeg je izlazila mala drvena munara obložena limom koja nije prelazila visinu od pet metara. Ovaj mejtaf je ”preživio” proteklu agresiju, iako dušmani nisu propustili da ga pred mještanima oskrnave. Naime, u toku agresije srpski doseljenici koji su naselili muslimanske kuće ovaj mekteb su pretvorili u štalu i u njemu držali svoju stoku.
Gore navedeni primjeri porušenih džamija na području Sanskog Mosta koji je u periodu 1992 – 1995. godina u potpunosti bio pod srpskom okupacijom i vlašću i u kojem nije bilo ratnih dejstava još je jedan od dokaza ciljeva velikosrpske politike koja je odavno poznata.
Nažalost i pored toliko porušenih džamija na području naše Općine, niko od njihovih rušitelja i nalogodavaca nije za to krivično odgovarao.
Ostaje nam da čekamo Božiji sud koji je neminovan. Bog Uzvišeni je rušitelje Njegovih bogomolja nazvao najvećim zločincima, Njegovo je obećanje da će takvi na ovom svijetu doživjeti poniženje, a na Onom kaznu golemu će iskusiti.
A Allah će obećanje Svoje ispuniti!
